देशभर उधौंली पर्व धुमधामसँग मनाइँदै, किरात समुदाय प्रकृतिप्रति कृतज्ञ

Ecoecopolitics Desk१ हप्ता अगाडि

देशभरका किराती समुदायले आज उधौंली पर्व धार्मिक आस्था, सांस्कृतिक उत्साह र सामुदायिक एकताका साथ मनाइरहेका छन्। कृषि चक्रसँग गहिरो सम्बन्ध राख्ने यो पर्व विशेषगरी अन्नबाली भित्र्याइसकेपछि प्रकृतिप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्न मनाइन्छ। जाडो याम सुरु हुँदै गएको संकेतस्वरूप किरातीहरूले उकालीबाट ओरालोतर्फको जीवनचक्रलाई सम्झने परम्परा पनि यस पर्वसँग जोडिएको छ।

किरात समुदायभित्रका विभिन्न जातिले उधौंलीलाई फरक–फरक नामले पुकार्ने चलन छ। याक्खाले ‘चासुवा’, सुनुवारले ‘फोलस्यादर’, राई समुदायले ‘उधौली सकेला’ तथा लिम्बूहरूले ‘चासोक तङ्नाम’ नाम दिएर यो पर्व मनाउँछन्। लिम्बूहरूले तीन दिनअघि नै चासोक तङ्नाम मनाउन सुरु गरिसकेका थिए। किरात संस्कृतिबारे अनुसन्धानरत कीर्तिकुमार दुमी राईका अनुसार नाम फरक भए पनि पर्वको मूल भाव भने एउटै — प्रकृति, कृषि र पुर्खाप्रतिको सम्मान।

बिहानैदेखि जातीय वेशभूषामा सजिएका किरात महिला–पुरुषहरू ढोल, झ्याम्टा र च्याब्रुङ बाजाको तालमा साकेला–चण्डी नृत्य गर्दै पर्वस्थलतर्फको यात्रा सुरु गर्छन्। भूमि–पूजाको परम्परा अनुसार उनीहरू बाली पाकेपछि इष्टदेवतालाई अन्न अर्पण गर्दै वर्षभरको उत्पादनका लागि आभार व्यक्त गर्छन्। किरातीहरू तागेरा निङ्वाफुमाङलाई आफ्नो मुख्य देवताका रूपमा पूज्ने परम्परा राख्छन्। आकृति विनाको अदृश्य शक्तिको रूपमा मानिने तागेराको मूर्तरूप नबनाइने परम्परा आजसम्म रहँदै आएको छ। लिम्बू समुदायमा भने युमासामाङ र थेवासामाङलाई इष्टदेवता मानिन्छ।

ललितपुरको सानो हात्तीवन आज विशेष रूपमा चहल–पहलले भरिएको छ। किराँतकालदेखिको ऐतिहासिक तीर्थस्थल मानिने यो स्थानमा बिहानैदेखि समुदायका ठूला–साना सदस्यहरूको भेला लागेको छ। वृत्ताकार रूपमा हात समातेर प्रस्तुत गरिने साकेला नृत्य पर्वको मुख्य आकर्षण बनेको छ, जसले किरातीहरूको कृषि–जीवन, प्रकृतिसँगको सहअस्तित्व र सामुदायिक एकतालाई प्रतीकात्मक रूपमा जोड्छ।

उधौंलीलाई किराती समाजले केवल धार्मिक पर्व मात्र नभई सांस्कृतिक पहिचानको मूल आधार, प्रकृतिप्रतिको सम्मान र पुर्खाप्रतिको श्रद्धाका रूपमा आत्मसात् गर्दै आएको छ। समुदाय, प्रकृति र जीवनचक्रबीचको यसको यही गहिरो सम्बन्धले उधौंलीलाई वर्षको एक महत्वपूर्ण सांस्कृतिक उत्सव बनाइदिन्छ।